جنگ تجاری هنگامی اتفاق می افتد که یک کشور با بالا بردن تعرفه واردات یا قرار دادن محدودیت‌های دیگر بر واردات کشور مقابل، نوعی تنش را بین دو کشور ایجاد می کند. در اینجا مفهوم تعرفه عبارت است از مالیات یا عوارضی که بر کالاهای وارد شده به یک کشور دیگر اعمال می شود. در اقتصاد جهانی، یک جنگ تجاری می تواند برای مصرف کنندگان و مشاغل هر دو کشور بسیار مضر باشد و می تواند بر روی بسیاری از جنبه های اقتصاد هر دو طرف تأثیر بگذارد. همچنین جنگ تجاری معمولا یک اثر جانبی حمایت از تولیدات داخلی، اقدامات و سیاست های دولت است که تجارت بین المللی را محدود می کند. یک کشور معمولاً با هدف محافظت از اقتصاد و مشاغل داخلی در برابر رقابت‌های خارجی، اقدامات حمایت‌ گرایانه‌ای را انجام خواهد داد. حمایت از تولیدات داخلی نیز روشی است که برای تعادل کسری تجارت به کار می رود. کسری تجارت هنگامی اتفاق می افتد که واردات یک کشور از میزان صادرات آن فراتر رود.

مبانی یک جنگ تجاری

اگر یک کشور متوجه شود که کشور رقیب از شیوه های تجارت ناعادلانه استفاده می کند، ممکن است یک جنگ تجاری را آغاز کند. اتحادیه های صنفی داخلی و یا لابیست‌های صنعت می‌توانند به سیاستمداران فشار بیاورند تا جذابیت کالاهای وارداتی را برای مصرف کنندگان کمتر کرده و سیاست‌های بین المللی را به سمت یک جنگ تجاری سوق دهند. همچنین، جنگ‌های تجاری غالباً نتیجه سوء تفاهم از مزایای گسترده تجارت آزاد است. جنگ تجاری که در یک بخش آغاز می شود، می تواند بر بخش های دیگر نیز تأثیر بگذارد. به همین ترتیب، با آغاز جنگ تجاری میان دو کشور، سایر کشورهایی که در ابتدا در جنگ تجاری نقش نداشته اند نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در جنگ تجاری از سایر اقدامات انجام شده برای کنترل واردات و صادرات مانند تحریم‌ها متمایز است. درعوض ، جنگ تأثیرات مخربی بر روابط تجاری بین دو کشور دارد زیرا اهداف آن به طور خاص به تجارت مربوط می‌شود.

تاریخچه مختصری از جنگ‌های تجاری

جنگ های تجاری ابداع جامعه مدرن نیستند. قدرت‌های استعماری در قرن 17 هجری بر سر حقوق تجارت مرتبط با مستعمرات خارج از کشور با یکدیگر می‌جنگیدند. امپراتوری انگلیس سابقه طولانی در چنین نبردهای تجاری دارد. نمونه ای از آن را می توان در جنگ‌های مواد مخدر قرن نوزدهم با چین مشاهده کرد. بریتانیا سال‌ها بود که مواد مخدر تولید شده از هند را به چین می فرستاد و امپراطوری چین این کار را غیرقانونی اعلام کرده بود. تلاش برای حل و فصل این درگیری ناکام ماند و سرانجام امپراتور چین برای جلوگیری از ارسال موارد مخدر توسط انگلیس، نیروهای خود را اعزام کرد. با این حال، قدرت نیروی دریایی انگلیس غالب شد و چین مجبور شد ورود بیشتر تجارت خارجی به این کشور را بپذیرد.

در سال 1930 میلادی، ایالات متحده آمریكا قانون تعرفه Smoot-Hawley را برای افزایش محافظت از كشاورزان آمریكایی در برابر محصولات كشاورزی اروپا تصویب كرد. در پاسخ به چنین اقدامی، چندین کشور با اعمال تعرفه‌های بالاتر، این کار ایالات متحده را تلافی کردند و تجارت جهانی در سراسر دنیا کاهش یافت. با ورود آمریکا به رکود بزرگ اقتصادی، رئیس جمهور روزولت برای کاهش موانع تجاری توافق نامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) را به تصویب رساند. این درحالی است که از ژانویه سال 2018، ترامپ با اعمال تعرفه‌های سنگین بر روی تمامی کالاها از فولاد و آلومینیوم گرفته تا پانل‌های خورشیدی و ماشین‌های لباسشویی، جنگ تجاری جدیدی را آغاز کرده است. این عوارض گمرکی، کالاهای اتحادیه اروپا و کانادا و همچنین چین و مکزیک را تحت تأثیر قرار داده است.

در طرف مقابل کشور کانادا نیز یک سری عوارض و تعرفه‌های گمرکی موقت را برای صنایع فولاد و محصولات آمریکایی وضع کرده است. همچنین اتحادیه اروپا تعرفه‌هایی را برای واردات کشاورزی آمریکا و سایر محصولات از جمله موتور سیکلت هارلی دیویدسون اعمال کرده است.  جنگ تجاری میان آمریکا و چین سبب شده است که تا ماه مه 2019، اقتصاد چین چیزی بالغ بر 200 میلیارد دلار ضرر کند. مانند همه جنگ‌های تجاری، چین هم تمهیدات سختی را علیه واردات آمریکا اعمال کرده است. این در حالی است که مطالعات انجام شده توسط صندوق بین المللی پول (IMF) نشان می‌دهد كه واردكنندگان آمریكایی در درجه اول هزینه تعرفه‌های تحمیل شده بر روی كالاهای چینی را افزایش داده‌اند. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که این هزینه ها به نوبه خود در قالب قیمت‌های بالاتر محصول به مصرف کننده آمریکایی منتقل می‌شود.

دیدگاه‌های مثبت و منفی در مورد جنگ تجاری

مزایا و مضرات جنگ‌های تجاری و حمایت از کالای داخلی به طور کلی موضوع بحث‌های شدید و مداومی بوده است. طرفداران حمایت از کالاهای داخلی استدلال می كنند كه سیاست‌های درست تدوین شده، مزایای رقابتی خوبی را ارائه می‌دهند.  سیاست‌های حمایت از کالای داخلی با مسدود کردن یا عدم حمایت از واردات، مصرف کنندگان را به سمت تولید کنندگان داخلی سوق می‌دهد که در نهایت سبب ایجاد اشتغال بیشتر در آمریکا می شود. این سیاست‌ها همچنین برای غلبه بر کسری تجارت به کار می رود.

طرفداران جنگ تجاری معتقدند که تعرفه‌ها و جنگ‌های تجاری نیز ممکن است تنها راه مؤثر برای مقابله با ملتی باشد که در سیاست‌های تجاری خود نادرست یا غیر اخلاقی رفتار می کند. در عوض منتقدین بر این باورند که جنگ تجاری اغلب با خفه کردن بازارها و کاهش رشد اقتصادی و تبادل فرهنگی به مردم آسیب می‌رساند. در نتیجه مصرف کنندگان به ناچار حق انتخاب کمتری در بازار دارند. حتی ممکن است برای کالای وارداتی که تعرفه‌ها بر روی آن تأثیر گذاشته یا از بازار حذف شده اند، جایگزین آماده و با کیفیت داخلی وجود نداشته باشد و با کمبود مواجه شوند. هزینه بیشتر تهیه مواد اولیه به تولید کنندگان آسیب وارد می‌کند و تولیدات آن‌ها را کاهش می‌دهد. بنابراین، جنگ‌های تجاری می‌توانند منجر به افزایش قیمت شوند، چراکه کالاهای تولیدی گرانتر شده و حباب اقتصادی و تورم بزرگی را در اقتصاد یک کشور و حتی منطقه به وجود می‌آورند.

بیشتر بخوانید:

نقش ایران در جنگ تجاری بین آمریکا و چین

منبع: مرکز تحقیقات بلاک چین