آشنایی با وب نسل سوم (Web 3.0)

: پارسا بهمنی

آشنایی با وب نسل سوم (Web 3.0)

اینترنت از زمان آغاز به کار خود، تغییرات چشمگیری را تجربه کرده است. اولین نمونه ارتباط آنی اینترنتی توسط پروتکل IRC (Internet Relay Chat) در سال 1988 به وجود آمد و اکنون با گذشت بیش از سه دهه، شاهد حضور شبکه های اجتماعی مدرن در این بستر هستیم. اینترنت، تأثیرات فراوانی بر تعاملات بشر گذاشته و با گذشت زمان، به تکامل هر چه بیشتر خود ادامه می‌دهد.

وب نسل سوم (Web 3.0) چیست؟

Web 3.0 در واقع نسل بعدی اینترنت است که به شدت به استفاده از «یادگیری ماشین» (Machine Learning) و «هوش مصنوعی» (AI) متکی خواهد بود. هدف اصلی Web 3.0 ایجاد وب سایت‌ها و برنامه‌های هوشمند، متصل و آزاد است که بر استفاده از درک ماشینی اطلاعات، تمرکز دارند. نسل سوم وب قصد دارد تا با استفاده از هوش مصنوعی و تکنیک های پیشرفته یادگیری ماشین، اطلاعات شخصی و پیوسته تری را با سرعتی بالا در اختیار کاربر قرار دهد. این امر با استفاده از الگوریتم‌های جستجوی هوشمندتر و توسعه‌ در تجزیه و تحلیل داده‌های کلان (Big Data)، میسر می‌شود.

اطلاعات موجود در وب سایت های کنونی، یا استاتیک هستند و یا توسط کاربر منتشر می‌شوند که نمونه‌های آن را می‌توان در انجمن‌ها و رسانه‌های شبکه‌های اجتماعی مشاهده کرد. اگرچه این رویه، اطلاعات را در اختیار طیف گسترده‌ای از مخاطبان قرار می‌دهد، اما ممکن است نیاز خاص یک کاربر را تامین نکند. در حالت ایده‌آل، یک وب سایت باید بتواند همانند ارتباطات انسان‌ها در دنیای واقعی عمل کند، یعنی اطلاعات منحصر به فردی را متناسب با نیاز هر کاربر ارائه دهد. دانشمند حوزه رایانه، تیم برنرز لی (Tim Berners-Lee) که مخترع شبکه جهانی وب است، این ایده را در سال 1999 تحت عنوان «وب معنایی» (SEMANTIC WEB)، این چنین تشریح کرد: من یک رویای بلندپروازانه در مورد وب دارم که در آن رایانه‌ها می‌توانند تمامی داده‌های موجود را تجزیه و تحلیل کنند، از محتوا و لینک‌ها گرفته تا ارتباطات بین افراد و رایانه‌ها. «وب معنایی» که این امر را ممکن می‌سازد، هنوز به وجود نیامده، اما در صورت تحقق، مکانیزم های تجارت، بوروکراسی، و زندگی روزمره ما توسط ارتباطات ماشینی، اداره خواهند شد. در Web 3.0 حجم عظیمی از اطلاعات در اختیار وب سایت‌ها و برنامه‌ها قرار خواهد گرفت، و این پلتفرم‌ها می‌توانند با درک این موضوع اطلاعات آن‌ها را به گونه‌ای استفاده کنند که متناسب با نیاز هر کاربر باشد.

سیر تکامل اینترنت

وب سایت‌ها و برنامه‌های تحت وب، طی دهه‌های اخیر به طرز چشمگیری تغییر یافته‌اند. این پلتفرم‌ها از سایت‌های استاتیک (ایستا) به سایت‌های داده محور تکامل یافته‌اند که کاربران می‌توانند با آنها تعامل داشته و تغییرشان دهند.

وب نسل یک (Web 1.0)

نسل اول اینترنت، مبتنی بر چیزی بود که اکنون با عنوان Web 1.0 شناخته می‌شود. این اصطلاح در سال 1999 توسط نویسنده و طراح وب Darci DiNucci، هنگامی که تفاوت های نسل اول و دوم اینترنت را بررسی می‌کرد، ابداع شد. در اوایل دهه 1990 وب سایت‌ها با استفاده از صفحات HTML استاتیک ایجاد می‌شدند که تنها امکان نمایش اطلاعات را داشتند و کاربران قادر به تغییر داده‌ها نبودند.

وب نسل دو (Web 2.0)

اوضاع در اواخر دهه 1990 تغییر یافت و شکل جدیدی از اینترنت که مبتنی بر تعامل بیشتر بود، به وجود آمد. در Web 2.0 کاربران با استفاده از پایگاه‌های داده، پردازش‌های سمت سروری، فرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی، می‌توانستند با وب سایت‌ها تعامل داشته باشند. این امر باعث شد تا بستر وب از حالت استاتیک (ایستا) به حالت داینامیک (پویا) تغییر پیدا کند. در Web 2.0 تاکید اصلی بر «محتوای تولید شده توسط کاربر» و «قابلیت همکاری بین سایت‌ها و برنامه‌ها» بود. در این نسل از وب، «مشارکت» بر «مشاهده» اولویت داشت. تا اواسط دهه 2000، اکثر وب سایت‌ها به Web 2.0 تغییر یافتند.

عوامل برتری Web 3.0 نسبت به نسل های قبلی

هیچ مرکز کنترلی وجود ندارد: با حذف واسطه‌ها، امکان کنترل اطلاعات کاربران وجود نخواهد داشت. این امر، مانع سانسور توسط دولت‌ها یا شرکت‌ها می‌شود و همچنین تأثیر حملات DDoS را کاهش می‌دهد.

پیوستگی بیشتر اطلاعات: با اتصال محصولات بیشتر به اینترنت، مجموعه‌های بزرگ‌تری از داده‌ها شکل می‌گیرند که اطلاعات بیشتری را برای تجزیه و تحلیل، در اختیار الگوریتم‌ها قرار می‌دهند. بدین ترتیب می‌توان اطلاعات دقیق‌تری را برای برطرف کردن نیازهای کاربران فراهم کرد.

جستجوی کارآمدتر: در گذشته، موتورهای جستجو برای پیدا کردن بهترین نتایج، غالبا با مشکل و موانعی مواجه می‌شدند. اما با گذشت زمان این ابزارها توانستند عملکرد بهتری در پیدا کردن نتایج مرتبط، بر اساس زمینه جستجو و ابرداده (Metadata)، داشته باشند. این امر، جستجوی اینترنتی را راحت تر کرد و به کاربران امکان داد تا با سهولت نسبی، اطلاعات مورد نیاز خود را به طور دقیق پیدا کنند. Web 2.0 همچنین سیستم تگ کردن را در شبکه‌های اجتماعی ابداع کرد، اما این سیستم را می‌توان مورد دستکاری و تحریف قرار داد. با استفاده از الگوریتم‌های هوشمندتر، نتایج دستکاری شده توسط AI فیلتر می‌شوند.

بهبود تبلیغات و بازاریابی: هیچ کس دوست ندارد روزانه صدها تبلیغ مختلف را در اینترنت مشاهده کند. اما اگر این تبلیغات با علایق و نیازهای افراد مرتبط باشند، دیگر آزاردهنده نخواهند بود و می‌توانند مفید واقع شوند. Web 3.0 با استفاده از سیستم‌های AI هوشمندتر، و هدف قرار دادن مخاطبان خاصی که بر اساس اطلاعات مصرف‌کنندگان انتخاب شده‌اند، می‌تواند صنعت تبلیغات را متحول کند.

پشتیبانی بهتر از مشتری: خدمات مشتری، بخش مهمی از تجربه کاربری وب سایت‌ها و برنامه‌های وب هستند. با این وجود، بسیاری از سرویس‌های وب که در جذب تعداد زیادی از مشتریان موفق می‌شوند، بدلیل افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها، نمی‌توانند خدمات مشتری خود را گسترش دهند. کاربران از طریق استفاده از ربات‌های هوشمند که قادر به چت همزمان با چندین مشتری هستند، می‌توانند یک ارتباط سریع و دقیق را با بخش پشتیبانی تجربه کنند.

آینده فناوری

وقتی که تاریخچه اینترنت را بررسی می‌کنیم، تکامل وب برای هوشمندتر شدن، امری بدیهی به نظر می‌رسد. در آغاز، داده‌ها بصورت استاتیک به کاربران ارائه می‌شد، اما در ادامه، کاربران می‌توانستند با این اطلاعات به صورت داینامیک ارتباط برقرار کنند. اکنون تمامی این داده‌ها توسط الگوریتم‌ها برای بهبود تجربه کاربری و شخصی‌سازی بیشتر وب، مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه Web 3.0 هنوز به طور کامل شکل نگرفته است اما این نسل از اینترنت می‌تواند در فناوری های همتا-به-همتا (Peer-To-Peer) مانند بلاکچین، نرم‌افزارهای متن باز، واقعیت مجازی، اینترنت اشیاء (IoT) و بسیاری از موارد دیگر مورد استفاده قرار گیرد.

در حال حاضر، بسیاری از برنامه‌ها تنها روی یک نوع سیستم‌عامل اجرا می‌شوند. Web 3.0 به برنامه‌ها امکان می‌دهد تا به نوع دستگاه وابسته نباشند، یعنی بدون هیچگونه هزینه اضافی، می‌توان این برنامه‌ها را روی سخت افزارها و نرم‌افزارهای مختلف اجرا کرد. یکی دیگر از اهداف Web 3.0، ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز و آزادتر است. در چارچوب کنونی، کاربران مجبور‌اند به شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی اینترنت و تلفن همراه که اطلاعاتشان را رصد می‌کنند، اعتماد کنند. با ظهور فناوری‌های لجر (دفاتر کل) توزیع شده، این شرایط به زودی تغییر می‌کند و کاربران قادر خواهند بود تا صاحب اصلی داده‌های خود باشند.

نتیجه گیری

سیر تکامل اینترنت، یک سفر پر فراز و نشیب و بسیار طولانی بوده است و این روند مطمئنا در آینده ادامه خواهد داشت. با وجود حجم گسترده‌ای از داده‌ها که روزانه بر مقدار آن افزوده می‌شود، وبسایت‌ها و برنامه‌ها می‌توانند به نوعی از وب تبدیل شوند که تجربه‌ای بهتر را برای کاربران در سراسر جهان فراهم می‌آورد. اگرچه Web 3.0 هنوز به طور مشخص تعریف نشده، اما همین الان هم توسط فناوری‌های نوآورانه مختلفی در حال توسعه و پیشرفت است.