برخی از متخصصین حوزه فناوری اطلاعات، بلاک‌ چین را اینترنت دوم نامیده و باور دارند که این فناوری، می‌تواند بسیاری از الگوهای کنونی را متحول سازد. به طور قطع، یکی از حوزه هایی که می‌تواند از مزایا و قابلیت‌های کاربردی بلاک‌چین بهره مند شود، صنعت بیمه است. این صنعت به خاطر نیاز به هماهنگی و همکاری بین واسطه‌های مختلف که هر یک انگیزه‌های خاصی دارند، به شدت به فناوری بلاک چین نیاز دارد. پیاده سازی سیستم های مبتنی بر فناوری بلاک‌چین علاوه‌بر اینکه می‌تواند سبب افزایش اثربخشی در خرید بیمه نامه و نیز روند اداری جبران خسارت شود، با بهره گیری از یک شبکه غیرمتمرکز همتا به ‌همتا می‌تواند به افزایش سرعت فرآیند پرداخت خسارت و نیز پوشش کم هزینه تر بیمه‌ای بیانجامد.

اگرچه این فناوری بلاک چین که برای کاربران خود امکان ذخیره اطلاعات شخصی و تراکنش ها را در محیطی امن فراهم می‌سازد، هنوز در آغاز راه قرار دارد و هنوز قوانین و مقررات مربوط به این فناوری به صورت کامل تدوین نشده است، اما پتانسیل‌ها و قابلیت‌های کاربردی این فناوری در حوزه ارائه خدمات بیمه‌ای، چنان برای شرکت‌ های بیمه و برای مشتریان حائز اهمیت است که به زودی شاهد تسری و کاربرد این فناوری به صورت گسترده تری در سطح جهانی خواهیم بود. در این مقاله، ضمن بررسی مفهوم کلی فناوری بلاک‌چین و روند تحول آن طی سال‌ های اخیر، ابتدا به بیان قابلیت‌های کاربردی اصلی و پتانسیل‌های قابل بهره‌برداری آن توسط صنعت بیمه پرداخته و سپس برخی چالش‌ها و محدودیت های پیشرو را تحلیل و بررسی مینماییم.

 بلاک چین و صنعت بیمه

در دنیای امروز، تکنولوژی بلاکچین همانند یک موتور اعتماد عمل می‌کند و پتانسیل ایجاد تغییرات بنیادی در صنعت بیمه را دارد. تقویت شفافیت در کل زنجیره‌ی ارزش، راهکار بلاکچین برای اعمال این تغییرات است. مشتاقان ورود تکنولوژی بلاکچین در صنعت بیمه ادعا می‌کنند که نیازی به واسطه زدایی نیست و واسطه‌ها به جای بیرون رانده شدن از این صنعت، می‌توانند به پذیرندگان زودهنگام این تکنولوژی تبدیل شوند. ازآنجایی که اعمال تغییرات در این صنعت یکپارچه و قدیمی، بسیار دشوار بوده و مستلزم ایجاد شفافیت و اصلاح قیمت در مدل های کسبوکار است، بنابراین پیاده سازی تغییرات در چنین بخش هایی از صنعت بیمه که کمترین دگرگونی ها را تجربه کرده، سخت‌تر خواهد بود.

بلاک چین می‌تواند به تحولی در شاخه های مختلف بیمه بیانجامد. برای نمونه، در بیمه های خودرو، با ارزیابی اطلاعات مربوط به صاحب بیمه نامه (از جمله اطلاعات مالی، سلامت جسمی و روانی و سابقه بیمه های قبلی) می‌توان پوشش بیمه‌ای خاصی را به هر فرد ارایه کرد. به علاوه اینکه جبران خسارت می‌تواند به شکلی بسیار سریع و به روش مورد تقاضای مشتری به انجام برسد. به عنوان نمونه می‌توان به ازای هر کیلومتر رانندگی مشتری با خودرو و براساس مجموعه‌ای از متغیرهای مربوط به ریسک، ارزش بیمه مذکور را تغییر داد. فناوری بلاکچین می‌تواند همه این کارها را به صورت آنی به انجام رساند.

یکی دیگر از مزایای استفاده از فناوری بلاکچین در صنعت بیمه، کاهش هزینه ها برای شرکت‌ های بیمه است. این امر به ویژه در مواردی که شرکت بیمه باید هزینه های بالایی را برای خسارت های بزرگ ایجاد شده بپردازد کاربرد دارد. همچنین درج اطلاعات مختلف مربوط به مشتریان در دفاتر کل توزیع شده نیز می‌تواند فرآیند درخواست خسارت را تسریع کند. فناوری بلاکچین موجب افزایش اثربخشی و کارایی فرآیندهای صنعت بیمه می‌شود.

کاربرد های بلاک‌ چین در صنعت بیمه

برای بررسی قابلیت‌های کاربردی و پتانسیل‌های قابل بهره گیری از بلاک چین در صنعت بیمه و بیان فرصت ها و چالش های پیش رو در ابن حوزه، به بیان برخی تعاریف و الزامات مربوط به این بحث میپردازیم.

فناوری مالی (Fin Tech)

مطابق با تعریف (پارلمان فناوری مالی)، فناوری مالی (Financial technology) که به اختصار فین‌تک نامیده می‌شود، از دیدگاه اقتصادی نوعی صنعت است که از مجموعه‌ای از شرکت‌ ها با هدف بهبود عملکرد خدمات مالی با کمک فناوری تشکیل شده‌اند. به صورت کلی شرکت‌ های فناوری مالی، استارت آپ نوپا هستند که سعی می‌کنند واسطه‌ها را در سیستم های مالی متداول حذف کنند و موسسات سنتی را که کمتر به نرم افزارها وابسته‌اند، به چالش بکشند.

مرکز تحقیقات بلاک چین، فناوری مالی را اینگونه تعریف می‌کند: نوآوری در خدمات مالی؛ این مفهوم به مرور کلیتر می‌شود و به موارد دیگری هم تعمیم می‌یابد، مانند تازهواردهای دنیای اقتصاد که با بازیگران موجود در بخش های مختلف در رقابتاند و حتی مواردی مانند پول دیجیتال یا بیتکوین2از ابزارهای توسعه این مفهوم می باشد. فناوری مالی شامل راه حل‌ها و  نوآوری هایی در خدمات، فرآورده ها یا مدل های اقتصادی، که در حوزه هایی با یکدیگر متفاوت‌اند.

فناوری بیمه (Insur Tech)

اینشورتک یا همان فناوری های بیمه، یعنی (کاربرد نوآورانه فناوری برای ارائه خدمات بیمه) که یکی از نه حوزه زیر مجموعه فین‌تک است؛ به طور کلی، اینشورتک به کاربرد نوآورانه تکنولوژی برای ارائه، توزیع و مدیریت خدمات بیمه‌ای گفته می‌شود. این صنعت با کمک بزرگ داده ها، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، به جمع آوری و تحلیل اطلاعات مشتریان برای ارائه خدمات بهتر بیمه‌ای متناسب با هر مشتری به طور جداگانه است. در حقیقت، اینشورتک کمک می‌کند مشتریان خارج از محدودیت های زمان و مکان، با کمک ابزارهایی مثل تلفن همراه هوشمند از خدمات بیمه‌ای استفاده کنند. از آنجاییکه به طور کلی، کار بیمه در تمام دنیا مدیریت ریسک بوده است، مدیران این حوزه نسبت به ورود  نوآوری های فناورانه تحت عنوان اینشورتک نیز محتاط تر عمل کرده‌اند و همین دلیل باعث شده است ارائه خدمات تکنولوژیک نوآورانه در حوزه بیمه نسبت به دیگر حوزه های فین‌تک رشد چشمگیری نداشته باشد.

بلاک چین چیست؟

بلاکچین یک فناوری است که برای وقوع یک رویداد خاص، نیازمند تأیید و اجماع چندین فرد یا بخش مختلف می‌باشد رویداد می‌تواند یک تراکنش، یک رأی، بارگذاری یک فایل، خرید یک خانه، توافق بین دو بخش و غیره باشد. برای مثال در خرید یک ارز دیجیتال، بلاکچین باید واقعی بودن کوین، مقدار ارزش توافق شده و انتقال آن را تأیید کند که این وظیفه اغلب توسط ماینرهای شبکه انجام می‌شود. بلاکچین از پتانسیل بالایی برای متحول ساختن زندگی تک تک افراد برخودار است. امکان هک و دستکاری این فناوری بسیار پایین است و اطلاعاتی که بر روی بلاکچین قرار میگیرند بر روی صدها یا هزاران کامپیوتر در سراسر جهان منتشر می‌شوند. در شکل زیر شمای کلی فناوری بلاکچین را به صورتی ساده نشان داده شده است.

لزوم استفاده از فناوری بلاک چین در صنعت بیمه

تقلب در بیمه یکی از اصلی ترین موانع موجود در این صنعت به شمار می‌رود که سبب افزایش دریافتی از بیمه گذاران و نیز پوشش بیمه‌ای نه چندان دلخواه برای آنها می‌شود. به همین دلیل، مبارزه با تقلب یکی از اصلی ترین کاربردهای بلاک چین در صنعت بیمه است. بلاک چین امکان بررسی درستی ادعاهای بیمه گذاران را فراهم می‌سازد. افزایش سرعت و دقت این فرایند، درنهایت هم به نفع شرکت‌ های بیمه و هم به نفع مشتریان آنها تمام می‌شود. درحقیقت، با انتقال ادعاهای درخواست بیمه از سوی مشتریان به یک دفتر کل غیرقابل دستکاری، بلاک چین می‌تواند اصلی ترین عواملی را که به تقلب در این صنعت می‌انجامد را مرتفع نماید. علاوه برآن، یک دفتر کل توزیع شده و نیز بیمه نامه‌هایی که در قالب قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند، می‌توانند به بهبود قابل توجه کارایی بیمه اموال و تلفات منجر گردد. در شکل تصویر زیر شمای کلی مکانیزم دفترکل توزیع شده در بلاک چین قابل مشاهده است.

در حوزه های مربوط به بهداشت و سلامت جامعه و به تبع آن بیمه های سلامت و درمان، سوابق پزشکی در بلاک چین به شکل رمزنگاری شده نگهداری می‌شود و فعالان بیمه سلامت (نظیر پزشکان و کارگزاران بیمه) به آن دسترسی خواهند داشت. این امر به افزایش تعامل میان این فعالان زیست بوم بیمه سلامت می‌انجامد. همچنین، با تنظیم و عقد قراردادهای بیمه‌گری اتکایی از طریق قراردادهای هوشمند روی بلاک چین، جریان اطلاعات و پرداخت ها بین بیمه‌گر و بیمه‌گر اتکایی به شکل بهتری جریان می‌یابد و علاوه‌بر کاهش ریسک تخلف و تقلب، فرآیندها با سرعت بسیار بالاتری انجام می‌گردند. انواع مختلفی از بلاک چین، می‌تواند براساس قابلیت‌ها و پتانسیل‌های مدنظر و زیرساخت های در اختیار کاربران مختلف آن برگزیده شود.

ورود تکنولوژی بلاک چین در صنعت بیمه می‌تواند نقشی فراتر از یک تسریع کننده‌ی تصمیم‌گیری ها داشته باشد و از جنبه‌ های زیادی بر روند بیمه تأثیر بگذارد. یکی از زمینه‌هایی که ورود تکنولوژی بلاک چین در صنعت بیمه می‌تواند بسیار سودمند باشد، ایجاد یک موتور اعتبارسنجی است. کاربرد ویژه‌ی این موتور، در بازارهای پیچیده‌ی جهانی است. یکی از دلایل احتیاط بیمه‌گران در مقابله با بیمه‌ی دارائی‌ های مشهود در بازارهای درحال توسعه، ترس از تقلب و تلفاتی است که قابل اعتبارسنجی نیستند. در این موارد، اقدام بیمه به تعیین جانشین و یا استفاده از سایر دارائی‌ ها با هدف جبران خسارات، کاری غیرقابل انجام است. پیاده سازی شبکه‌ی اعتبارسنجی تکنولوژی بلاک چین در صنعت بیمه می‌تواند ابزاری باشد که با ثبت شرایط فیزیکی دارائی‌ های بیمه‌ شده در یک دفتر کل نیمه عمومی، از تمامی جوانب به این صنعت کمک کند و به نوبه‌ی خود، نفوذ بیمه و نرخ پذیرش آن را در بازارهای نوظهور و در حال توسعه افزایش دهد

کاربردهای بلاک چین در صنعت بیمه

بیمه پدیده‌ی جدیدی نیست و چندین قرن است که در جامعه بشری وجود دارد. حدود هزار سال پیش، تاجران چینی که از طریق دریا کالاها را حمل می‌کردند، صندوقی مشترک داشتند و هر یک مبلغی را به آن اختصاص میدادند. به این ترتیب در صورت واژگو نشدن کشتی یکی از آنها و از دست رفتن سرمایه‌اش، این صندوق به جبران خسارت وارده می‌پرداخت. فناوری طی یک دهه گذشته بسیاری از صنایع را متحول ساخته است. با این وجود، صنعت چندین تریلیون دلاری بیمه هنوز هم اسیر برخی الگوهای سنتی خود است.

علی رغم رشد پدیده های نوین مبتنی بر فناوری، هنوز هم فرایند تکمیل بسیاری از بیمه نامه ها به صورت دستی انجام می‌شود و این بدان معناست که فرایند ادعای خسارت و پرداخت آن می‌تواند خطاهایی در خود داشته باشد. به همین دلیل است که این فرایند همچنان نیازمند نظارت انسانی است. لزوم نظارت دقیق انسانی، سبب پیچیدگی فرایند بیمه می‌شود و همه گروه‌ های ذینفع یعنی مشتریان، کارگزاران، شرکت‌ های بیمه‌گر و شرکت‌ های بیمه‌گر اتکایی را درگیر خود می‌کند. نتیجه‌ی این پیچیدگی نیز چیزی جز افزایش ریسک نیست. هر یک از مراحل این فرایند می‌تواند خطاهای خاص خودش را داشته باشد. گمشدن اطلاعات، تفسیر نادرست بندهای بیمه نامه و طولانیشدن فرایند حل اختلاف از جمله مشکلاتی هستند که در این فرایند روی میدهد. به علاوه اینکه، شرکت‌ های بیمه و استارتاپ هایی که به سراغ فناوری بلاک چین میروند باید در نظر داشته باشند که مقررات و موانع قانونی موجود در مسیر وجود خواهد داشت که دسترسی به این پتانسیل‌ها را با چالش مواجه می‌کند. با این حال تردیدی وجود ندارد که این فناوری از قابلیت‌های بسیاری برخوردار است که می‌توانند صنعت بیمه را چابکتر و کارآمدتر سازند.

برخی از اصلی ترین کاربردهایی که می‌توان برای بلاک چین در صنعت بیمه می توان متصور شد در قالب حوزه های زیر بررسی میگردد:

1. مدیریت ادعا (دعاوی) و پیشگیری از آن (شناسایی موارد تقلب و مقابله با آن، پیشگیری از وقوع ریسک)
2. توسعه بیمه های اموال و بهره گیری از اینترنت اشیا (IoT)
3. مدل های جدید توزیع محصولات بیمه‌ای و روش‌ های نوین پرداخت
4. حوزه های مرتبط با بیمه سلامت
5. حوزه بیمه گری اتکایی

 در ادامه، به بررسی موارد بالا و تاثیرات مثبت بلاک چین بر آنها میپردازیم.

مدیریت ادعا (دعاوی) و پیشگیری از آن

پیچیدگی‌ های موجود در صنعت بیمه در دنیای امروز سبب ایجاد شکافی در شفافیت امور در این حوزه شده که زمینه را برای وقوع انواع تقلب فراهم می‌سازد. ادعاهای بیمه‌گذار (مشتری)، بیمه‌گر و بیمه‌گر اتکایی در فرایندی کُند و مبتنی‌بر کاغذ اجرا می‌شود. همین امر سبب ایجاد فرصتی برای افراد نادرستکار به منظور درخواست خسارت از چند شرکت بیمه‌گر می‌شود. تقلب در صنعت بیمه فقط به این مسئله محدود نمی‌شود و شکل‌ های دیگری نیز از آن وجود دارد. کلاهبرداری بیمه‌ای را اینگونه تعریف کرداند: اعلام عمدی خسارت های جعلی، اعلام خسارت بیش از مقدار واقعی آن، یا هر روش دیگر برای به دست آوردن مبلغی بیش از آنچه که بیمه‌گذار قانونا مستحق دریافت آن باشد.

کلاهبرداری های بیمه‌ای در قوانین بسیاری از کشورهای جهان، جرم کیفری تلقی شده و در صورت اثبات، مرتکبین آن علاوه‌بر بازگرداندن وجوه ناشی از کلاهبرداری، محکوم به جریمه مالی و حتی حبس می‌شوند. در صنعت بیمه ایران در قوانین و مقررات مربوط به بیمه رفتارهای مختلفی به عنوان تخلفات و جرایم بیمه‌ای تخلف انگاری شده است. برای مثال "قانون بیمه مصوب 1316" برخی از این رفتارها را بیان نموده است. به طورکلی مهمترین مواردی که روند رسیدگی به پرونده‌ های خسارت بیمه و کشف تقلب و کلاهبرداری های بیمه‌ای را با مشکل مواجه می‌کند عبارتند از:

1. وجود محدودیت هایی اساسی در روند رسیدگی به پرونده خسارت های جعلی، که فرآیند کشف آنها را با چالش جدی مواجه می‌کند.
2. عدم ایفای نقشِ مناسبِ نهادهای درگیر در پرونده خسارت.
3. عدم وجود مکانیسمی مشخص در شرکت‌ های بیمه برای کشف تقلب و تخلف.

فناوری بلاک چین امکان هماهنگی بیشتر بین شرکت‌ های بیمه را برای مبارزه با تقلب های احتمالی فراهم می‌سازد. شرکت‌ های بیمه‌گر می‌توانند سوابق فروش بیمه نامه های خود را بر روی دفتر کل توزیع شده قرار دهند و به صورت محدود به اسامی بیمه گذاران یکدیگر دسترسی یابند. به محض اینکه یکی از بیمه گذاران ادعایی مطرح کرد، با بررسی سوابق بیمه‌ای او که بر روی بلاک چین قرار دارد، به راحتی می‌توان هر مورد مشکوک را به سرعت شناسایی کرد. این امر به از بین رفتن احتمال تقلب های رایج در صنعت بیمه می‌انجامد.

سیستم کنونی اشتراک گذاری اطلاعات برای اینکه به بیشترین بازدهی برسد، نیازمند همکاری گسترده میان شرکت‌ های حاضر در این صنعت است. اما فناوری بلاک چین در آغاز کار می‌تواند صرفا ادعاهای دریافتی از سوی مشتریان را بین شرکت‌ های بیمه‌گر به اشتراک بگذارد. این کار نه تنها می‌تواند جلوی ادعاهای تکراری را بگیرد، بلکه به شناسایی شکل‌ های مختلف تقلب نیز کمک می‌کند. در مجموع استفاده از بلاک چین برای این کار سه مزیت اصلی با خود به همراه دارد:

1. از بین رفتن امکان بررسی دوباره‌ی یک ادعا در دو شرکت مختلف بیمه‌گر
2. جلوگیری از تقلب از طریق ایجاد مدارک دیجیتال
3. کاهش احتمال فروش بیمه نامه از سوی نمایندگی های بدون مجوز

 کاهش تقلب در بیمه سبب افزایش حاشیه سود شرکت‌ های بیمه می‌شود. این امر به نوبه‌ی خود می‌تواند به کاهش هزینه‌ی بیمه برای مشتریان بیانجامد.

توسعه بیمه های اموال و بهره گیری از اینترنت اشیا (IOT)

اصلی ترین دشواری درزمینه بیمه اموال و خسارت های مربوط به آن، جمع آوری اطلاعات ضروری به منظور ارزیابی ادعای صورت گرفته از سوی بیمه‌گذار است. امروزه این فرایند با مشکلات زیادی روبروست و خطای زیادی در آن به چشم می‌خورد. بسیاری از اطلاعات به صورت دستی و غیرخودکار در این فرایند جمع آوری و ثبت می‌شود و نیاز شدیدی به همکاری بین طرف‌های مختلف وجود دارد.

فناوری بلاک چین می‌تواند به شرکت‌ های بیمه امکان رهگیری و مدیریت دیجیتال اموال بیمه گذاران را بدهد. به این ترتیب در صورت بروز خسارت، فرایند ادعای خسارت و دریافت آن به صورت کاملا خودکار و از طریق قراردادهای هوشمند به انجام میرسد. دراین صورت، بیمه نامه یک قرارداد خواهد بود که حق بیمه‌ای که بیمه‌گذار می‌پردازد و نیز شرایطی که بیمه‌گر باید خسارتی را پرداخت کند در آن درج شده است. البته شاید تعیین میزان خسارت کار ظریفی باشد که نتوان به صورت کامل به شکل خودکار به انجام رساند. با این وجود، بلاک چین می‌تواند این فرایند را به مراتب کارآمدتر سازد. به عنوان مثال، چنانچه اینترنت اشیا در مقوله بیمه های درمان و حوزه سلامت مورد استفاده و بهره‌برداری قرار گیرد (مطابق شکل زیر) می‌توان از اطلاعات جمع آوری شده توسط سیستم های مانیتورینگ وضعیت جسمانی افراد (بیمه شدگان) و انجام تراکنش های مرتبط با آنها به کمک فناوری بلاک چین، در سرورهای مرکزی مخصوص این امور، کلیه اطلاعات مورد نیاز جهت تعیین صحت ادعای خسارت، محاسبه میزان خسارت، روش پرداخت غرامت مربوطه و ... را مدیریت نمود.

مطالب مرتبط:

فرصت ها و چالش های بلاک چین در صنعت بیمه (بخش دوم)

بلاک چین چیست؟ همه چیز درمورد بلاک چین + ویدیو

بلاک‌چین بستری امن برای انتخابات (بخش اول)

بلاک چین و مبارزه با پول شویی

منبع: مرکز نحقیقات بلاک چین