بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال با انقلابی که در حوزه مالی و اقتصادی ایجاد کرده‌اند بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. ارزهای دیجیتال فرصت بسیار خوبی فراهم کرده‌اند تا از محدودیت‌های ارزهای فیات خارج شد. همچنین این احتمال وجود دارد که افراد از ارزهای دیجیتال به عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش (همچون طلا و نقره) و یا دارایی‌های غیرپولی استفاده کنند. در این مقاله توضیح خواهیم داد که چرا یک بازار با ارزش چندین تریلیون دلاری برای ارزهای دیجیتال در آینده نزدیک کاملا ممکن و واقع‌گرایانه است.
بازار ارزهای دیجیتال تا کجا میتواند پیشرفت کنند؟
عنوان این مقاله حتی اگر حامی ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین باشید، ممکن است جسورانه به نظر بیاید. با این حال، بر اساس استدلال ها و نظریه های معتبر از جانب رهبران فکری در سراسر جهان، توضیح خواهیم داد که چرا یک ارزش بازار چندین تریلیون دلاری برای بازار ارزهای دیجیتال در آینده نزدیک، سناریویی غیر واقعی نیست. آنچه در این مقاله مورد بحث قرار می‌گیرد، توصیه های مالی نیست و دامنه این مقاله کاملاً محدود به ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین و اتریوم می‌شود که بسیاری از مشخصاتشان شبیه به یکدیگر است. در این مقاله سعی کرده‌ایم تا رشد پتانسیل بازار جهانی ارزهای دیجیتال را در آینده بررسی کنیم. قبل از پرداختن به اعداد و ارقام، بگذارید خیلی کوتاه وضعیت کنونی ارزهای دیجیتال را خلاصه کنیم، اینکه از کجا نشأت گرفتند و چگونه رشد کردند.
بیش از ده سال پیش «ساتوشی ناکاموتو» (Satoshi Nakamoto) بیت‌کوین را راه اندازی کرد. به نظر ما، توالی اتفاقاتی که پس از آن به وقوع پیوست، میتواند به عنوان یکی از بزرگترین آزمایش های اقتصادی-اجتماعی در تاریخ بشر باید تعبیر شود. بله، این ادعای بزرگی است، اما زود قضاوت نکنید. در حال حاضر بیش از 25 میلیون کیف پول دارایی دیجیتال وجود دارد که به منظور ذخیره ارزهای دیجیتال ایجاد شده‌اند. بله، 25 میلیون تعداد بسیار کمی نسبت به آمار جمعیت جهانی است، اما آنچه این رقم را حیرت‌آور می‌کند این است که تقریبا همه این کیف پول های دیجیتالی تنها در طی 18 ماه گذشته ساخته شده‌اند. در طول این دوره زمانی، مردم در سراسر جهان به پتانسل بالای بیت‌کوین، اتریوم و سایر ارزهای دیجیتال در تسهیل دسترسی و فراگیری سیستم های اقتصادی پی برده‌اند. بازار ارزهای دیجیتال که ارزش آن مدت هاست از مرز یک میلیارد دلار عبور کرده و به سرعت در حال جذب مؤسسات سرمایه‌گذاری است که خود را برای Web 3.0 یا اصطلاحاً «اینترنت ارزش و اعتبار» (Internet of Value) آماده می‌کنند. (توضیح: اینترنت ارزش و اعتبار، فضایی در اینترنت است که از آن برای انتقال و ذخیره انواع مختلف ارزش استفاده می‌شود).
این بازار تا چه اندازه میتواند توسعه یابد؟
به گفته کایل سامانی (Kyle Samani) که یک سرمایه‌گذار موفق در فضای بلاکچین است، بازار ارزهای دیجیتال نه تنها در مقیاسی انبوه در حال گسترش است، بلکه میتواند تا جایی پیش برود که ارزش بسیاری از دارایی‌های غیر پولی را به خود جذب کند. در راستای این موضوع، مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum) بارها پیش بینی کرده که حدود 10 درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) جهان تا سال 2027 در قالب دارایی های ارز دیجیتالی، نگهداری خواهد شد. اگر تولید ناخالص داخلی جهان در 2017 را به عنوان یک مرجع در نظر بگیریم، که بالغ بر 75 تریلیون دلار بود، 10 درصد از این مبلغ، 7.5 تریلیون دلار خواهد شد. اگر میزان تورم و رشد کلی تولید ناخالص داخلی را در این معادله دخیل کنیم، بازار دارایی‌های ارز دیجیتالی تا سال 2027، حداقل بنا به اظهارات مجمع جهانی اقتصاد، بسیار عظیم خواهد شد.
کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) در سال 2019 اعلام داشت که تمرکز اصلی این نهاد روی دارایی‌های دیجیتال خواهد بود. اگر مهمترین نهاد نظارتی بزرگترین اقتصاد جهان چنین موضوعی را مطرح کند، می‌توان آن را نشانه بزرگی از پتانسیل این فناوری در آینده قلمداد کرد. قصد ما از بررسی بیت‌کوین و اتریوم در این مقاله این نیست که بگوئیم آیا این ارزهای دیجیتال ارزش پولی برخی از بازارها را بدست خواهند آورد یا نه، بلکه می‌خواهیم با استفاده از مشخصه‌ها و ویژگی آنها، نشان دهیم که چنین چیزی، حداقل در بخش سرمایه‌گذاری های سنتی، کاملاً محتمل است. از زمانی که ارزهای فیات مانند دلار آمریکا از استاندارد طلا در دهه 70، توسط نیکسون جدا شدند، دولت ها به ویژه پس از بحران مالی در سال 2008 شروع به چاپ مقادیر جدید و بسیار زیادی از پول های فیات کردند. این امر منجر به افزایش چشمگیر تورم شد و باعث شد بسیاری از مردم ثروت خود را، برای محافظت در برابر تورم، به اشکال مختلف دارایی های غیر پولی مانند طلا، املاک، بدهی و سهام ذخیره کنند. سوالی که پیش می آید این است: آیا ارزهای دیجیتال در آینده می‌توانند نقشی مشابه این دارایی ها داشته باشد؟
آیا ارزهای دیجیتال می‌توانند در آینده ابزاری برای «ذخیره ارزش» باشند؟
برای ارائه پاسخی مناسب به این سؤال، ابتدا باید برخی از خصوصیاتی که ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum) به اشتراک می‌گذارند را شرح دهیم:
- شفاف نامه: عرضه تمامی کوین‌ها (Coin) یا توکن‌ها (Token) به روشنی تعریف شده و در دسترس عموم است.
- نیازی به مجوز ندارند: می‌توانید نرم افزار مربوطه را به صورت رایگان دانلود کرده و شروع به ارسال/دریافت پول از طریق اینترنت کنید.
- مستقل و خودمختار هستند: لازم نیست برای پردازش معاملات به بانک، سرویس پرداخت یا یک سازمان متمرکز متکی باشید. همه فرایندهای معامله در شبکه بلاکچین انجام می‌گیرند.
- قابلیت تقسیم پذیری بالا دارند: شما می‌توانید هر ارز دیجیتال را به مقدار بسیار کمی تقسیم کرده و پرداخت های (خرد) روزانه خود را به راحتی انجام دهید.
- قابلیت حمل بسیار بالایی دارند: هر کس میتواند با میلیاردها دلار ارز دیجیتال به سراسر دنیا پرواز کند. اما چنین چیزی در مورد طلا صدق نمی‌کند.
- سایر قابلیت ها: قابلیت تبدیل به یکدیگر و مقاومت در برابر سانسور اشاره کرد، هیچ مرجع و مقام حکومتی قادر نیست یک کاربر را از خرج کردن ارز دیجیتالش منع کند.
بازار بالقوه؛ طلا و فلزات گرانبها
اولین بازار بالقوه‌ای که ارزهای دیجیتال می‌توانند سهم قابل توجهی از آن داشته باشند، بازار طلا، نقره و سایر فلزات گرانبها است. اگرچه امروزه طلا همچنان استخراج می‌شود، اما تورم آن نسبتاً ثابت است (تقریباً 1.5درصد در سال) و این بدان معناست که طلا، شکل ایده‌آلی از یک دارایی پوشش در برابر تورم (Inflation-Hedging) نیست. بنابراین، وقتی به طلا از منظر یک ارزش ذخیره جامد می‌نگریم، کایل سامانی (Kyle Samani) اینگونه ادعا می‌کند که: «طلا تقریبا جایگاه پایین تری نسبت به ارزهای دیجیتال از لحاظ ارزش ذخیره سازی دارد، به جز این واقعیت، که قدمت طلا بیشتر است».
با توجه به ویژگی های فوق می‌توان گفت که ارزهای دیجیتال به آرامی بازار سهام طلا را به دست خواهند گرفت، زیرا بازیگران منطقی بازار همیشه به دنبال یک پوشش تورمی هستند که:
- استفاده از آن آسان‌تر باشد.
- ذخیره آن راحت‌تر باشد.
- امن تر باشد.
- حمل آن راحت‌تر باشد.
بنابراین عجیب نیست که فکر کنید بیت‌کوین (یا یک ارز دیجیتال با خصوصیات مشابه) بتواند به آرامی از ارزش پولی بازار سهام طلا، که در حال حاضر حدود 7 تریلیون دلار است، پیشی بگیرد. تنها مزیتی که هنگام مقایسه طلا با ارزهای دیجیتال ذکر می‌شود، این واقعیت است که طلا قدیمی تر از بیت‌کوین است و به همین دلیل اعتبار بیشتری به عنوان یک «ذخیره ارزش» (Store of Value) دارد. با این حال، کایل سامانی خاطرنشان می‌کند که این استدلال در آینده ثابت نخواهد ماند، زیرا اعتماد به ارزهای دیجیتال به دلیل تمام مزایایی که در بالا گفته شد، سال به سال افزایش می‌یابد.
ارزش ذاتی ارز دیجیتال چیست؟
این سؤال به یک تغییر روند اساسی تأکید دارد که برای دستیابی به پذیرش همگانی باید رخ دهد: ارجاعات بنیادی ارزش (Fundamental References of Value) که در ذهن مردم قرار داده می‌شوند. به این معنا که مردم به جای طلا و فلزات گرانبها، به فناوری اعتماد کنند. از نظر تمام ویژگی های دیگر، ارزهای دیجیتال برتری بسیار بیشتری نسبت به طلا و نقره دارند. بنابراین، این امر تنها نیاز به زمان دارد، زیرا نسل جوان در حال حاضر ذهنیت «اعتماد به فناوری» را به صورت گسترده پذیرفته است، و مطالعات نشان می‌دهند که نسل‌های جدید از همین الان هم بیش از بازار سهام سنتی، به ارزهای دیجیتال اعتقاد دارند.
این تغییر چگونه اتفاق خواهد افتاد؟
پذیرش فناوری های نو، حرکتی موج گونه دارد و نقاط اوج مختلفی در این مسیر به وجود می‌آورند که میتواند موجب خرید ناگهانی توده ها شوند. نوآوری هایی که در ابتدا ممکن است عجیب به نظر برسند، می‌توانند خیلی زود، در صورت اضافه شدن مزایا، مورد پذیرش قرار بگیرند. این موضوع تنها به زمان نیاز دارد تا مردم شروع به استفاده از این نوآوری ها بکنند. به خاطر داشته باشید که همین چند سال پیش، هیچ کسی واقعا فکر نمی‌کرد که مردم خانه‌های خود را به افراد کاملا غریبه اجاره بدهند (شرکت Airbnb الان این کار را انجام می‌دهد و هم اکنون بزرگترین بازار اجاره در جهان است)، چه برسد به اینکه آنها را با اتومبیل های خود سوار کنند (کاری که Uber، بزرگترین شرکت تاکسیرانی در دنیا انجام می‌دهد).
بازار بالقوه؛ دارایی های غیر پولی
بخش عظیمی از ثروت جهان در بدهی، وام، سهام، املاک و مستغلات به عنوان راهی برای ایجاد سرمایه و محافظت در برابر تورم ارز فیات، ذخیره می‌شود. جدا از بدهی، وام، سهام و املاک سایر دارایی های غیر پولی نیز به عنوان مکانیزم های ذخیره ثروت استفاده می‌شوند، از هنر های زیبا (Fine Art) گرفته تا معاملات آتی نفت (Oil Futures). به طور تقریبی، ارزش کلی این بازار بیش از 500 تریلیون دلار است. به گفته کایل سامانی به نظر می‌رسد 1 تا 5 درصد از کل این ارزش در واقع ارزش تولیدی ندارد، بلکه صرفاً مکانیزمی برای ذخیره‌سازی ثروت است. این قضیه را می‌توان در شهرهای بزرگتر مشاهده کرد، که بسیاری از آپارتمان‌های گران قیمت بدون اینکه کسی در آنها زندگی کند برای اجاره دادن، خریداری شده‌اند.
آیا مردم به سرمایه‌گذاری در «دارایی های غیر مولد» ادامه خواهند داد؟
در پاسخ باید گفت که احتمال زیادی وجود دارد این افراد در آینده به سمت ارزهای دیجیتال، به عنوان مکانیزم های ذخیره ثروت تغییر جهت دهند. به عبارت دیگر، اگرچه بسیاری از انواع دارایی به عنوان فرم های مختلفی از ارزش برای حفاظت در برابر تورم، مورد پذیرش قرار گرفته‌اند، اما سرمایه میتواند از دارایی‌های غیر پولی به سمت دارایی های پولی مانند ارزهای دیجیتال، به دلیل ماهیت غیردولتی و سایر ویژگی‌های برجسته دیگر که در بالا ذکر شد، انتقال یابد.
چه جایگاهی را می‌توان برای ارزهای دیجیتال در آینده متصور شد؟
با توجه به ویژگی های ارزهای دیجیتال و بازارهای بالقوه که در بالا توضیح داده شد، واضح است که می‌توان انتظار تغییرات جالبی را در جریان های مالی داشت. این امر مبتنی بر پتانسیل ارزهای دیجیتال برای عمل به عنوان گزینه جایگزین برای ارزهای سنتی فیات، فرصت های سرمایه‌گذاری بین المللی، مکانیزم های جمع‌آوری سرمایه، دارایی های املاک و مستغلات و موارد دیگر است. این قضیه همچنین بر اساس چارچوب های نظارتی که برای ورود ارزهای دیجیتال به جریان اصلی تهیه شده است.
ارزهای دیجیتال در طی سال های آینده رشد خواهند کرد، و باید قبل از پذیرش همگانی توسط جامعه، بر مشکلات مقیاس‌پذیری (Scalability) جهانی، فائق آیند. در مورد پتانسیل بازار ارزهای دیجیتال از نظر ارزش، کایل سامانی بسیاری از اعدادی که در این مقاله ذکر شد را با هم جمع کرده و نتیجه می‌گیرد که بازار جهانی ارزهای دیجیتال می‌توان به 50 تا 100 تریلیون دلار برسد. همان طور که می‌دانید، بسیار دشوار است که تنها با خواندن چنین اعدادی، این موضوع را درک کرد که دامنه و مقیاس این اعداد چه مفهومی می‌توانند داشته باشند. بنابراین توصیه می‌شود به جای تمرکز روی ارزش دلاری، به پتانسیل بازار ارزهای دیجیتال و فرصت های آن توجه کنید. این فرصت با پتانسیل ارزهای دیجیتال در تسهیل تغییرات اساسی اقتصادی-اجتماعی مرتبط است که شامل این موارد می‌شود: پر کردن شکاف های توسعه‌ای، ایجاد بازارهای جدید، بهبود بازارهای قدیمی و ایفای نقش به عنوان یک سیستم ذخیره ارزش بهتر است.
آیا بیت‌کوین جایگزین ارزهای سنتی فیات خواهد شد؟
آیا بیت‌کوین جایگزین ارزهای سنتی فیات خواهد شد، و آیا همه از آن به عنوان یک روش پرداخت اصلی استفاده خواهند کرد؟ اعتقاد ما این است که براساس ویژگی ها و مقیاس پذیری فعلی مبانی تکنولوژیک بیت‌کوین، این بستر همچنان بیشتر به عنوان یک مکانیزم ذخیره‌سازی ارزش و سپس به عنوان یک سیستم پرداخت همتا به همتا (peer-to-peer) مناسب است. بر این اساس، مردم نباید ارزش بالقوه‌ی این تناسب را دست کم بگیرند. به غیر از بیت‌کوین، ما معتقدیم که ارزهای دیجیتال به طور کلی، به ویژه آن هایی که روی راه حل های پرداخت تمرکز دارند، در واقع پتانسیل های عظیمی را به عنوان راه‌کارهای پرداخت در آینده ارائه خواهند داد. در حال حاضر، این مسئولیت بر دوش همه ما در حوزه کریپتو است تا عموم مردم را با این فرصت بزرگ آشنا کرده و باعث پذیرش همگانی ارزهای دیجیتال در افکار عمومی شویم.
بازار بالقوه؛ ارزهای محلی فیات
حدود 80 درصد از جمعیت جهان (تقریبا 5 میلیارد نفر) هیچ راهی برای عبور از محدودیت‌های ارز فیات محلی کشورشان ندارند. کشورهای زیادی مانند ایران، ترکیه، ونزوئلا، آرژانتین و ... این شرایط را دارند. در این کشورها، مردم دائما به دنبال مکانیزم های ذخیره سازی ارزش (Value-Storage Mechanisms) هستند که بتوانند از آنها در برابر تورم های غیر قابل کنترل و لجام گسیخته محافظت کنند. از آنجا که مردم در این کشورها به صرافی های طلای خارجی دسترسی ندارند (و به شدت به صرافی های محلی خود بی اعتماد هستند)، ارزهای دیجیتال می‌توانند یک راه حل مناسب باشند.
از آنجا که ارزهای دیجیتال (حداقل در تصور این افراد) کاملاً مجاز هستند، راه حلی را ارائه می‌دهند که ذاتاً مستقل و خودمختار است. هر کسی با در اختیار داشتن یک گوشی هوشمند و دسترسی به اینترنت، میتواند حقوق دریافتی خود را از طریق ارزهای دیجیتال، در یک کیف پول دیجیتال ذخیره کند. هر دو این پیش شرط ها (داشتن گوشی هوشمند و دسترسی به اینترنت) حتی در کشورهای جهان سوم و همچنین در مقیاس جهانی، هر روز بیشتر از قبل قابل دسترس می‌شوند.
ارزهای دیجیتال علاوه بر عدم نیاز به مجوز، در برابر سانسور هم مقاوم هستند، به این معنی که هیچکس (حتی دولتها) نمیتوانند مانع از دریافت و یا خرج کردن ارزهای دیجیتال توسط یک کاربر شوند. هر شخصی میتواند برای ارتباط با بلاکچین، نرم‌افزار مورد نظر را از اینترنت دانلود کند، و بدون هرگونه سوال و جوابی، شروع به ارسال و دریافت ارزهای دیجیتال بکند. این کار بازار بالقوه ارزهای دیجیتال را، با ارائه یک ابزار «ذخیره ارزش» برای کسانی که به دولتها یا صرافی های محلی خود اعتماد ندارند، به طور چشمگیری گسترش می‌دهد، و باعث ایجاد بازاری به ارزش تقریبی 90 تریلیون دلار می‌شود.
یک راه خروج از محدودیت های فیات
یکی از مهمترین مزایای ارزهای دیجیتال برای افرادی که می‌خواهند از محدودیت های ارزهای محلی فیات خود رهایی یابند، این است که تا زمانی که کلیدهای خصوصی خود را در اختیار داشته باشند، می‌توانند پول خود را کنترل کنند. حتی اگر اوضاع واقعا بد شود، همیشه می‌توانید با داشتن کلیدهای خصوصی و ارتباط اینترنتی، به پول خود دسترسی داشته باشید. این ویژگی زمانی اهمیت پیدا می‌کند که در برخی از کشورها افراد (به دلایل گوناگون) زندانی می‌شوند ولی همچنان قادر خواهند بود تا پس انداز خود را از طریق ارزهای دیجیتال در اختیار خانواده و آشنایان خود قرار دهند. هیچ کس نمی‌تواند حساب آنها را مسدود یا مصادره کند. البته اگر بخواهیم وارد جزییات مدیریت ایمن کلیدهای خصوصی شویم، عوارض ثانویه‌ای وجود دارند که باید آنها را در نظر داشت. اما این موارد را می‌توان با ساخت برنامه‌های کاربردی با چندین لایه امنیتی که نیاز به امضاهای چندگانه، لجرهای سخت افزاری و سایر راه حل های کلیدی (که در آینده ارائه می‌شوند) دارند، برطرف ساخت.
کایل سامانی در مقاله خود می‌گوید: «غلبه بر بزرگی این اثر انبساطی وارد شده بر بازار، بسیار دشوار است. برای اولین بار در تاریخ بشر مدرن، مردم می‌توانند دارایی خود را در یک ارز غیر وابسته به دولت ذخیره کنند (بر خلاف ارزهای فیات محلی که ویژگی وابستگی به دولتها را دارند). دولتهای ضعیف سقوط خواهند کرد که باعث مهاجرت های گسترده از ارز فیات به سمت ارزهای دیجیتال می‌شود.»
بازار بالقوه؛ بانکداری بین المللی
یک روش معمول برای بسیاری از ثروتمندان جهان این است که بخش بزرگی از ثروت خود را در حساب‌های بانک‌های بین المللی (Offshore Bank) ذخیره کنند تا دولت ها نتوانند به آنها دسترسی داشته یا بر آنها مالیات وضع کنند. در شرایط کنونی، ارزش پولی بانکداری بین المللی بین 20 تا 30 تریلیون دلار برآورد شده است.
با افزایش اعتماد به ارزهای دیجیتال، و با فرض کاهش بی ثباتی آنها، غیر منطقی نیست که انتظار داشته باشیم ثروتمندان نیز شروع به انتقال ثروت خود از بانک های بین المللی به ارزهای دیجیتال کنند، زیرا ارزهای دیجیتال حریم شخصی و خودمختاری بیشتری را فراهم می‌کنند. در صورت اجرای صحیح، ارزهای دیجیتال همچنین می‌توانند یک لایه امنیتی دیگری برای سرمایه‌گذاری های مردم اضافه کنند. اگر این سناریو اتفاق بیافتد و سرمایه‌گذاران بخواهند به سمت ارزهای دیجیتال بروند، به احتمال زیاد ثروت خود را به کوین های حریم شخصی (Privacy-Coins) مانند مونرو (Monero) و زی‌کش (Zcash) منتقل می‌کنند. اندازه‌گیری پیامدهای پولی این قضیه دشوار است، اما میتواند یک بازار اضافی با ارزشی بالغ بر 15 تریلیون دلار ایجاد کند.
بیشتر بخوانید:
سناریوهای مختلف برای آینده ارزهای دیجیتال
آینده بلاکچین و ارزهای دیجیتال در ایران
چرا در ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنیم؟
سرمایه گذاری بلند مدت در ارزهای دیجیتال
ترید و معامله ارزهای دیجیتال را چگونه شروع کنیم؟
منبع: مرکز تحقیقات بلاکچین
